Sprawa Sanpa

Szamszidin Nijazaliew może uważać się za szczęściarza. Mieszkający w Kirgistanie Uzbek został we wtorek uniewinniony przez sąd w Dżalalabadzie (Kirgistan). Sprawa o udział w zamieszkach, morderstwa i rozboje ciągnęła się za nim od 2010 roku, kiedy mieszkający obok siebie na południu Kirgistanu Kirgizi i Uzbecy postanowili rzucić się nawzajem powyrzynać. Szło im wyjątkowo dobrze – w samym Dżalalabadzie zginęło blisko pół tysiąca ludzi, tysiące zostały ranne. Spalone domy w Dżalalabadzie i Osz można spotkać jeszcze dzisiaj.

Symbolem tamtych wydarzeń stała się „sprawa Sanpa”, jak eufemistycznie nazywa się jeden z najbardziej okrutnych epizodów rzezi w 2010 roku. Sanpa to pamiętający czasy radzieckie nieczynny zakład przetwórstwa bawełny pod Dżalalabadem. W połowie lipca 2010 roku mieszkający w okolicy Uzbecy zablokowali przebiegającą w pobliżu trasę Biszkek-Osz. Po zakończeniu popołudniowej modlitwy załadowali dwa kamazy żwirem, ziemią, zapasami smoły i ropy. Rozsypali tę łatwopalną mieszankę na drodze, ustawili blokady z części starych samochodów i czekali. Przez kolejne dwie godziny mordowali każdego, kto miał pecha przejeżdżać drogą. Wściekły tłum mordował demokratycznie – kobiety, dzieci, mężczyzn, Kirgizów, Uzbeków. Z ukrycia strzelali do kierowców. Jeżeli nie trafili, kierowcy i tak wjeżdżali na rozsypane na drodze kolce. Pojazdy z przebitymi oponami wpadały na płonącą barykadę.

Nie udało się ustalić ile dokładnie osób zginęło. Oficjalnie nożami, siekierami i łopatami tłum zabił 16 osób i ranił 32. Do tego należy doliczyć kilka osób, które jechały drogą i zaginęły w dniu masakry, ale ich ciał ani samochodów nigdy nie odnaleziono.

Od początku udział Nijazaliewa w masakrze budził wątpliwości. Jak udowodnili jego obrońcy, w trakcie masakry pracował w Kazachstanie. Skąd kontrowersje wokół niego? Wśród innych oskarżonych wyróżniało go jedno – rosyjski paszport. Wydany kilka lat wcześniej dokument sprawił, że rosyjskie media komentowały sprawę jako „oskarżanie obywatela Federacji”. Według niektórych komentatorów rosyjski paszport pomógł mu w przekonaniu sądu do swojej wersji wyrażeń.

Inni oskarżeni skończyli znacznie gorzej. Siedemnaście osób dostało dożywocia, kolejne dwie 25 lat więzienia. Resztę życia w więzieniu miał spędzić m.in. Gafurdżan Abdurachmonow, były podpułkownik kirgiskiej milicji i lider mniejszości uzbeckiej w okolicach Dżalalabadu. I spędził – w zeszłym roku powiesił się w swojej izolatce w biszkekskim więzieniu.

Human Rights Watch ostro komentował zarówno przebieg procesu, jak i wydane wyroki. – Skazywanie ludzi na dożywocie w nieuczciwym procesie jest pogwałceniem sprawiedliwości i śmierdzi zemstą – komentował wyroku dożywocia Hugh Williamson, dyrektor HRW na Europę i Azję Centralną.

Sytuacja na południu Kazachstany cały  czas jest napięta. Ludzie żyją normalnie, ale nikt nie jest w stanie zagwarantować, że nie dojdzie do kolejnych starć.